انتقال پاتریوت از عربستان به عراق؛ زمینه‌ها و موانع

پایگاه رهنما:

آشفتگی بازار نفت و بالا گرفتن تنش نفتی میان کشورهای عمده صادرکننده بویژه عربستان و روسیه طی هفته‌های گذشته که به سقوط دور از انتظار قیمت این کالای استراتژیک در بازارهای جهانی انجامید، یکی از عوامل مهم بروز اختلاف میان واشنگتن و ریاض در این برهه بوده است. در واقع با سقوط قیمت نفت و به خطر افتادن تداوم حیات صنعت نفت سیل در آمریکا، اکنون دودستگی سابق در مورد انتقاد و یا حمایت از عملکرد سیاست خارجی ریاض و بن سلمان (عمدتاً میان کاخ سفید و کنگره)، جای خود را به سیاست یکپارچه فشار بر عربستان در هیئت حاکمه آمریکا داده است.

در پی شیوع دیدگاه انتقادآمیز از عملکرد بن سلمان و لزوم تنبیه ریاض به دلیل عدم همراهی با سیاست های نفتی کاخ سفید، هفته گذشته ابتدا سخنانی در مورد خروج نیروهای آمریکایی مستقر در خاک عربستان مطرح گردید و اکنون نیز برخی از تحلیلگران از امکان انجام اقدامات مشابه تنبیهی دیگر اینبار به شکل تلاش برای خارج کردن پاتریوت از عربستان دم می‌زنند. در این رابطه، اگرچه کاخ سفید و یا پنتاگون به صورت رسمی اظهارنظری نداشته است اما، سایت المعلومه روز یکشنبه به نقل از «امیر عبدالمنعم الساعدی» کارشناس امنیتی عراق درباره تحرکات نیروهای آمریکایی برای انتقال سامانه پاتریوت از عربستان به عراق هشدار داد. اما سناریو خارج کردن سامانه پاتریوت از عربستان و استقرار در عراق تا چه اندازه با اهداف تاکتیکی و استراتژیکی واشنگتن همخوانی داشته و تا چه حد قابلیت پیاده‌سازی را داراست؟

اهداف و زمینه‌ها

اهداف مختلفی را می توان برای تقویت فرضیه امکان توسل جستن واشنگتن به انتقال پاتریوت از عربستان به عراق مطرح کرد.

پایگاه‌های نظامی و مراکز سیاسی- جاسوسی آمریکایی در عراق، از زمان تصویب مصوبه خروج نیروهای خارجی در پارلمان و در پی آن التیماتوم گروه‌های مقاومت عراقی به سران کاخ سفید برای خروج کامل از خاک عراق، عملاً به صورت مستقیم با تهدید جنگ نامتقارن گروه های مقاومت به شکل حملات موشکی و راکتی مواجه بوده است. این در حالی است که پیش از تصویب این قانون در پارلمان، گروه‌های مخالف آمریکا از انجام چنین حملاتی ابایی به خود راه نمی دادند. حال با توجه به این موضوع و اینکه پس از غیرقانونی شدن حضور نیروهای آمریکایی در خک عراق، ارتش و دولت عراق نیز موظف به تأمین امنیت سربازان آمریکایی نیستند به طور حتم تهدیدآفرینی گروه های مقاومت نیز برای سران کاخ سفید اهمیت یافته است. باید توجه داشت که ترامپ در سال انتخابات قرار دارد در شرایطی که عملکرد او در بخش سیاست خارجی به شدت مورد هجوم منتقدان است او تمایلی به تحمل فشاری دیگر با پذیرش خروج از عراق و شکستی دیگر در راهبرد منطقه ای خود ندارد. در نتیجه کاخ سفید از استقرار سریع پاتریوت به عراق هم می تواند عزم جدی خود را برای ماندگاری در خاک عراق به نمایش بگذارد و هم به زعم خود تهدیدات را کاهش دهد.

هدف دیگر آمریکا از امکان استقرار پاتریوت را باید در مقابله با توان موشکی ایران دانست. به فاصله کوناهی از شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی مهندس، تهران با موشک باران عین الاسد به عنوان مهمترین پایگاه زمینی آمریکا در منطقه و عراق ثابت کرد که از توان برهم زدن معادلات نظامی در شرایط بحرانی برخوردار است و همین امر استراتژیست های نظامی آمریکایی را به بازبینی استراتژی دفاعی برای پوشش نقاط ضربه پذیری امنیتی خود در منطقه کرده است. لذا یکی از امکانهای توجه به عراق برای استقرار سریع پاتریوت میتواند مقابله با توان موشکی ایران باشد.

از طرف دیگر در یک نگاه کلی‌تر به راهبردهای سیاسی و نظامی آمریکا در منطقه می توان پی برد که امنیت رژیم صهیونیستی یکی از ستون‌های مهم اهداف راهبردی آمریکا در منطقه بوده و هست. ایران با وجود اینکه بارها اعلام کرده که آغازگر تهاجم به سرزمین‌های اشغالی نخواهد بود اما تهدید کرده که در صورت حمله آمریکا و یا رژیم صهیونیستی، عمق سرزمین‌های اشغالی را هدف قرار خواهد داد. در این میان عراق (در کنار یمن) کانون‌های جدید ظهور تهدیدات علیه منافع امنیتی رژیم صهیونیستی است که امکان همکاری های امنیتی و نظامی واشنگتن و تل آویو را در این کشور ضروری کرده است. لذا با در نظر گرفتن این موضوع می توان استقرار پاتریوت با هدف حمایت امنیتی کاخ سفید از رژیم صهیونیستی در مقطع بحران کنونی منطقه را محتمل دانست.

از بعدی دیگر اثبات ضعف دفاعی بزرگ عربستان از ناحیه حملات موشکی و پهبادی انصارالله یمن، بویژه پس از حمله موفق یمنی‌ها به تأسیسات نفتی آرامکو به عنوان قلب تپنده اقتصاد عربستان در سپتامبر سال گذشته میلادی که نصف صادرات نفت این کشور را مختل کرد، عملا خروج پاتریوت را به ابزار فشار کارآمدی علیه ریاض برای واشنگتن تبدیل کرده است تا از تک‌روی بن سلمان در اتخاذ سیاست های نفتی جلوگیری کند.

موانع و تهدیدات

اما در کنار زمینه‌ها، می توان از مولفه‌هایی که احتمال خروج پاتریوت از عربستان و انتقال آن به عراق را کاهش می دهد نیز سخن گفت. نخست اینکه به طور حتم کاخ سفید از این واقعیت آگاه است که استقرار پاتریوت هرگز نمی‌تواند به عنوان چاره حل تهدیدات امنیتی علیه نیروهای آمریکایی در عراق در نظر گرفته شود. هزینه بالای موشکهای پاتریوت در برابر راکت‌های پرتعداد گروه های مقاومت عراقی کاری از پیش نخواهد برد و به صورت معکوس چون استقرار پاتریوت بدون رضایت دولت عراق می باشد درنتیجه نفرت افکار عمومی علیه دهن‌کجی جدید واشنگتن به استقلال و حاکمیت ملی عراق را در پی خواهد داشت.

از منظری دیگر نباید از یاد برد که علی رغم هزینه میلیارد دلاری که خرید پاتریوت بر روی دست سعودی ها گذاشت اما عملکرد این سامانه در خنثی کردن حملات موشکی یمنی‌ها، از زمان استقرار آن در خاک عربستان، رضایت بخش نبوده و صنعا توانسته است به برنامه های نظامی خود را علیه متجاوزین به پیش برد. این در حالی است که روسیه با فروش اس 400 به ترکیه و اس 300 به ایران (به عنوان رقبای عربستان در منطقه) عملاً ریاض را نیز برای خرید این سامانه دفاعی روسی ترغیب می‌کند. لذا اقدام آمریکا در خروج پاتریوت از عربستان می تواند بهانه لازم را برای خرید سامانه های دفاعی روسی در اختیار ریاض قرار دهد.